D'groussherzoglech Famill

D’Grande-Duchesse Charlotte

Gebuer

23. Januar 1896

Op Schlass Bierg

Portrait de la Grande-Duchesse Charlotte
© Kollektioun Cour grand-ducale

Biografie

D'Grande-Duchesse Charlotte Adelgonde Elisabeth Marie Wilhelmine vu Lëtzebuerg, Herzogin vun Nassau, ass déi zweet Duechter vum Grand-Duc Guillaume IV. an der Grande-Duchesse Marie Anne, gebuere Prinzessin vu Bragança. Si war Grande-Duchesse vun 1919 bis zu hirer Ofdankung am Joer 1964.

Aus hirem Bestietnes mam Prënz Félix vu Bourbon-Parma krut si sechs Kanner:

  • De Prënz Jean (1921-2019),
  • d'Prinzessin Elisabeth (1922-2011),
  • d'Prinzessin Marie-Adélaïde (1924-2007),
  • d'Prinzessin Marie-Gabrielle (1925-),
  • de Prënz Charles (1927-1977),
  • d'Prinzessin Alix (1929-2019).

Si ass den 9. Juli 1985 um Schlass Fëschbech gestuerwen.

Grande-Duchesse Charlotte portrait
© Kollektioun Maison grand-ducale de Luxembourg

Portrait vun der Grande-Duchesse Charlotte

Fir méi iwwer de Prënz Félix gewuer ze ginn

Jugend an Trounbesteigung

Hir Kannerzäit huet si op Schlass Bierg a Schlass Hohenburg verbruecht. D'Prinzessin Charlotte krut keng speziell Ausbildung als Virbereedung op hir Aufgaben als zukünfteg Grande-Duchesse, mee zesumme mat hire fënnef Schwëstere war si déi éischt Generatioun, déi d'Lëtzebuerger Sprooch a Kultur geléiert huet.

La Grande-Duchesse Charlotte et ses soeurs
© Kollektioun Cour grand-ducale

D'Grande-Duchesse Charlotte an hir Schwësteren

E puer Deeg virun hirem 23. Gebuertsdag koum d'Charlotte, no der Ofdankung vun hirer Schwëster Marie-Adélaïde, op den Troun. De 15. Januar 1919 huet si virun enger Delegatioun vun der Chamber hiren Eed um Schlass Bierg ofgeluecht. Den Dag virdrun hat d'Chamber mat 30 Stëmme géint 19 fir d'Vereedegung gestëmmt.

Den 18. Januar huet si eng Proklamatioun erausginn, an där stoung:

"... All meng Beméiunge wäerten op der gewëssenhafter Erfëllung vu menge Flichten als Herrscherin vu Lëtzebuerg geriicht sinn. Eist Vollek huet mat vill Léift zu sengen nationalen Traditioune schonn zanter ëmmer Gerechtegkeet a Fräiheet héichgeschriwwen. Ech wäert meng héich Missioun am selwechte Geescht ausféieren. D'Ausübung vun der ieweschter Gewalt ass duerch d'Verfassung an d'Gesetzer vum Land festgeluecht; déi mam Vertraue vun der Natioun beobtraagte Regierung wäert mir als Guide a Beroder bäistoen. Déi geplangten demokratesch Reform huet meng voll Zoustëmmung. Ech wäert d'Liewe vu mengem Vollek liewen, vun deem ech duerch keng Barrière wëll getrennt sinn. Ech wäert seng Freed a säi Leed deelen...".

Dës Wierder weise kloer, datt d'Grande-Duchesse Charlotte gewëllt war, déi politesch Muechtverhältnisser ze respektéieren an domat iwwer dem politesche Liewen ze waachen. Doriwwer eraus iwwerwënnt si déi Barrièren, déi de germanophillen Entourage nach tëscht der Grande-Duchesse Marie-Adélaïde an dem Lëtzebuerger Vollek oprechterhalen hat. Si war déi éischt Herrscherin, déi sech op Lëtzebuergesch un d'Bevëlkerung adresséiert huet.

Portrait de S.A.R. la Grande-Duchesse Charlotte
© Kollektioun Cour grand-ducale

Portrait vun der Grande-Duchesse Charlotte

Néng Méint méi spéit, den 28. September 1919, gouf den duebele Referendum iwwer déi wirtschaftlech Ausriichtung vum Land (Wirtschaftsunioun mat Frankräich oder der Belsch) an iwwer d'Fro vun der Staatsform ofgehalen. D'Resultat war e klore Vott fir d'Bäibehale vun der Dynastie ënner der Grande-Duchesse Charlotte (77,8% vun de gültege Stëmmen), déi sech dunn op eng duebel Legitimatioun stäipe konnt, eng verfassungsméisseg an eng demokratesch.

Prënzenhochzäit zu Lëtzebuerg

S.A.R. la Grande-Duchesse Charlotte épouse le Prince Félix
© Kollektioun Cour grand-ducale

D'Grande-Duchesse Charlotte an de Prënz Félix hu sech d'Jo-Wuert ginn

De 6. November 1919 bestuet si de Prënz Félix vu Bourbon-Parma zu Lëtzebuerg. Et war déi éischt Hochzäit vun engem Member vun der groussherzoglecher Famill, déi zu Lëtzebuerg gefeiert ginn ass, a si huet dozou bäigedroen, déi groussherzoglech Famill e bësse méi fest an den Häerzer vun de Lëtzebuerger ze verankeren.

Voyage de Noces à Jerusalem
© Privatkollektioun Cour grand-ducale

Foto vum Prënz Félix; vun der Grande-Duchesse Charlotte virum Fielsendoum zu Jerusalem, enger vun de Statioune vun hirer Hochzäitsrees

40e anniversaire de règne de la Grande-Duchesse Charlotte

D'Joren tëschent den zwee Weltkricher

D'Zäit tëschent den zwee Weltkricher war virun allem duerch de Bäitrëtt vu Lëtzebuerg zum Vëlkerbond (Société des nations) am Dezember 1920 an duerch d'Grënnung vun der belsch-lëtzebuergescher Wirtschaftsunioun (Union économique belgo-luxembourgeoise, UEBL) am Joer 1921 gepräägt. Lëtzebuerg bréngt et fäerdeg, d'Weltwirtschaftskris ze meeschteren, déi d'Land getraff hat. D'Regierung vum Joseph Bech mécht eng aktiv Aussepolitik, déi Lëtzebuerg et erméiglecht, sech eng stabil Positioun op der internationaler Bün ze sécheren.

An de Joren duerno geléngt et der Grande-Duchesse Charlotte mat vill Fangerspëtzegefill de Respekt vum Lëtzebuerger Vollek ze kréien. Hiert Wiesen, hir Eleganz an Einfachheet, verbonne mat hirer Schéinheet, hirem Humor an Urteelsverméigen, hunn hir op eng bewonnerenswäert Aart a Weis gehollef bei hirem Beméien, Mënschen zesummenzebréngen.

Portrait de la Grande-Duchesse Charlotte de Luxembourg
© Kollektioun Cour grand-ducale

Portrait vun der Grande-Duchesse Charlotte

D'Schafe vun enger staarker Verbindung zur Bevëlkerung

Si konnt ënner neie Konditiounen handelen, déi duerch d'Verfassungsrevisioun vun 1919 geschafe goufen. D'Virrechter vun der Kroun goufen nei definéiert an agegrenzt. D'Souveränitéit louch deemno net méi an der Persoun vum Grand-Duc, mee an der Natioun. D'Pouvoire vum Grand-Duc ware beschränkt op "déi, déi him formell duerch d'Verfassung an déi besonnesch Gesetzer zougewise waren". Doduerch gëtt all perséinlech Politik onméiglech gemaach.

Als Folleg heivun huet d'Charlotte net an der Ministerkris vun 1925 an den Evenementer vun 1937 ëm d'Gesetz vum Uerdnungsrecht agegraff. Doriwwer eraus huet si vun 1926 bis zum Enn vun hirer Herrschaft en häerzlecht a vertrauensvollt Verhältnis zum Regierungspresident Joseph Bech gehat.

Mëtt den 1930er-Jore gouf d'Gefor vun engem Krich nees méi grouss. Duerch eng gefaarten Annexioun duerch Nazi-Däitschland hunn d'Lëtzebuerger e patriotescht Gefill entwéckelt, an deem d'Dynastie en zentrale Stellewäert hat.

Centenaire de l'indépendance du Grand-Duché de Luxembourg
© Kollektioun Cour grand-ducale

D'Grande-Duchesse Charlotte an de Prënz Félix bei enger offizieller Feier um 100. Jubiläum vun der Onofhängegkeet vum Grand-Duché

Wärend de Feierlechkeete zur Honnertjoerfeier vun der Onofhängegkeet am Joer 1939, stoung d'Grand-Duchesse Charlotte am Mëttelpunkt vun de Festivitéiten, souwuel an der Haaptstad wéi och an de Kantonshaaptstied.

Den 22. Abrëll 1939 dréckt si virun der Chamber hire Glawen an d'Zukunft vum Land mat dëse Wierder aus:

"… ech sinn der gëttlecher Vorsehung dankbar, datt si hir schützend Hand an der Vergaangenheet iwwer eis Schwächt gehalen huet, an ech biede si, mir beim Ausféiere vu menger Aufgab ze hëllefen, andeems si dat fräit an onofhängegt Lëtzebuerg weider ënner hire Schutz hëlt. Gestäerkt duerch de patrioteschen Zesummenhalt an den onbezwéngbare Wëlle vun all senge Kanner wäert Lëtzebuerg mat Gottes Hëllef ni ënnergoen!"

Zweete Weltkrich, Zäit vum Exil

Den 1. September 1939 ass Däitschland a Polen agefall an 8 Méint méi spéit hunn d'Truppen déi waffefräi Neutralitéit vu Lëtzebuerg verletzt. An der Nuecht vum 9. op den 10. Mee 1940 sinn déi Däitsch an de Grand-Duché agefall. Den Dag virdru gouf op engem aussergewéinleche Ministerrot an der Haaptstad decidéiert, datt déi groussherzoglech Famill Lëtzebuerg verloosse géif, fir sech dem Iwwergrëff vun den Däitschen ze entzéien a sech ënner de Schutz vu Frankräich ze stellen. D'Grande-Duchesse Charlotte huet gesot, dat wär eng "schwéier, awer noutwenneg Entscheedung". Si an hir Regierung hu sech domat dem alliéierte Lager ugeschloss.

Vu Frankräich aus hu si missen eng laang Rees duerch Spuenien, Portugal, Amerika, Groussbritannien a Kanada untrieden. Nazi-Däitschland huet probéiert, si dozou ze beweegen, zréck an de Grand-Duché ze kommen, mee si huet geäntwert: "Mäin Häerz seet Jo, mee mäi Verstand seet Neen". D'Grande-Duchesse bedauert d'Tatsaach, datt si d'Lëtzebuerger doheem net ënnerstëtze kann, si huet awer erkannt, datt si hinnen aus der Friemd besser dénge kann.

Exil de la Grande-Duchesse Charlotte
© Kollektioun Cour grand-ducale

Um Quai an engem portugiseschen Hafen diskutéiert d'Grande-Duchesse Charlotte mat Ministere vun der Lëtzebuerger Exilregierung

Den offizielle Sëtz vun der Lëtzebuerger Regierung gouf zu London ageriicht. 1941 ass d'Grande-Duchesse dohinner geplënnert an huet d'Lëtzebuerger zum Widderstand géint déi däitsch Besatzung opgeruff. D'Grande-Duchesse huet sech zanter 1940 iwwer BBC un d'Lëtzebuerger Vollek adresséiert. Hir Ried vum 5. September 1940 demonstréiert hir Solidaritéit:

Traduction en français

« Un bonjour du fond du cœur, que je suis heureuse et reconnaissante de pouvoir vous envoyer. Vous savez à quel point j’aurais aimé rester avec vous, pour partager les chagrins et la douleur que les allemands ont porté sur notre petit pays le 10 mai.

Le bien du pays et son avenir l’ont voulu autrement. C’est après une longue réflexion que nous avons pris la décision de vous quitter. C’était une décision dure, mais nécessaire. Mais même si je sais que beaucoup de luxembourgeois n’étaient pas d’accord, et que notre ennemi exploite notre absence de toutes manières, je n’ai pas encore regretté cette décision un seul instant ! Il nous a permis, à moi et au gouvernement, de revendiquer nos droits et intérêts, en toute liberté, devant le monde entier, devant toutes les nations libres.

Nous y travaillons depuis des mois.

Et aujourd’hui le monde entier voit l’injustice infligée par les allemands à notre pays et le totalitarisme subi par la population luxembourgeoise. »

Gouvernement luxembourgeois à Londres
© Kollektioun Cour grand-ducale

Januar 1942: Empfang zu Éiere vum Gebuertsdag vun der Grande-Duchesse Charlotte an dem Lëtzebuerger Nationalfeierdag wärend dem britteschen Exil

Mee net nëmmen d'Grande-Duchesse war an de Krich involvéiert: Wärend hire Mann, de Prënz Félix, am Nordkommando vun der brittescher Arméi gedéngt huet, huet hire Jong, den Ierfprënz Jean, sech de britteschen Irish Guards ugeschloss an u verschiddene Gefechter deelgeholl.

Och Membere vun der Famill hunn ënner dem Joch vun Nazi-Däitschland gelidden. Hir Schwëster, d'Prinzessin Antonia vu Lëtzebuerg, d'Fra vum Prënz Rupprecht vu Bayern, gouf fir d'éischt op Dachau an duerno op Flossenburg deportéiert, wou si gepéngegt ginn ass a sech ni méi erholl huet.

Revue des troupes à Londres en 1944
© Kollektioun Cour grand-ducale

1944: Déi groussherzoglech Koppel beim Ofhuele vun enger Grupp Lëtzebuerger Fräiwëlleger virun der Lëtzebuerger Botschaft zu London

Zesumme mat der Regierung setzt d'Grande-Duchesse sech fir d'Unerkennung vun der Onofhängegkeet vu Lëtzebuerg an. Si trëfft sech eng etlech Kéiere mam amerikanesche President Franklin D. Roosevelt a reest duerch Amerika, fir ze probéieren, déi amerikanesch Bierger vun engem Krichsantrëtt ze iwwerzeegen. Bei hirer Arrivée zu New York, de 4. Oktober 1940, erkläert si:

"Wann ech mäi Fouss op amerikanesche Buedem setzen, sinn ech glécklech, ënner Mënschen aus de Vereenegte Staaten ze sinn, déi, ënner der opgekläerter Féierung vum President Roosevelt, sech dozou beruff fillen, d'Fräiheet an d'Gerechtegkeet ze behidden. D'Erklärung vum President Roosevelt, datt d'Vereenegt Staaten nimools wäerte gewaltsam erreechten territorial Verännerungen unerkennen, ass e staarken Trouscht fir déi Kleng an déi Schwaach. Meng éischt Flicht wäert et sinn, dem President Roosevelt fir all dat Merci ze soen, wat hie scho fir mäi Land gemaach huet. "

La Famille grand-ducale salue la foule du balcon du Palais en avril 1945
© Kollektioun Cour grand-ducale

Abrëll 1945: Membere vun der groussherzoglecher Famill um Balcon vum groussherzogleche Palais wärend dem triumphale Retour vun der Grande-Duchesse

Am September 1944 huet de Prënz Jean, a Begleedung vu sengem Papp, un der Befreiung vum Grand-Duché duerch déi alliéiert Truppen deelgeholl. Mee déi däitsch Besatzung huet tëscht dem 16. Dezember 1944 an dem 23. Januar 1945 d'Ardennenoffensiv duerchgezunn, déi den Norden an Oste vum Grand-Duché verwüüst huet.

Wéi se de 14. Abrëll 1945 erëmkoum, gouf d'Grande-Duchesse begeeschtert vun de Leit empfaangen, déi an hir méi wéi nëmmen eng Herrscherin gesinn hunn, si war elo d'Symbol vum Widderstand vum Land an d'Beschützerin vum Lëtzebuerger Vollek. Andeems si déi vum Krich zerstéiert Regioune besicht huet, huet si d'Gefill vun der Solidaritéit am Land gestäerkt.

Neiopbau nom Krich

De 16. Abrëll 1945 huet si eng beweegend Ried virun der Chamber gehalen. Si würdegt de Widderstand vum Lëtzebuerger Vollek an erkläert:

"Mir wäerten trotz der Zerstéierung an de moralesche Schied duerch d'Jore vun der Ënnerdréckung eng Stad opbauen, déi méi mënschlech, gerecht a bewunnbar ass, virun allem fir d'Aarbechterklass, déi d'Land mat esou vill Léift, Courage a Verzicht verdeedegt hunn… ech erneieren den Ausdrock vu mengem Glawen un déi patriotesch Vereenegung vun de Lëtzebuerger. Hand an Hand wäerte mir an d'Zukunft goen."

S.A.R. la Grande-Duchesse Charlotte est chaleureusement accueillie par les habitants d'un village dévasté au nord du Luxembourg
© Kollektioun Cour grand-ducale / Frank Werner / Office of War Information

D'Grande-Duchesse Charlotte gëtt vun Awunner vun engem zerstéierten Duerf am Norden häerzlech empfaangen

No de Krichsjore bleift d'Grande-Duchesse Charlotte d'Symbol fir d'Eenheet vum Lëtzebuerger Vollek. Si setzt sech weider fir déi international Unerkennung vu Lëtzebuerg an.

An den 1950er- an 1960er-Joren huet d'Grande-Duchesse sëllege Visitten am Ausland gemaach an domat der Bevëlkerung bewisen, datt Lëtzebuerg als vollwäertege Member vun der internationaler Communautéit unerkannt war. Wärend hirer Herrschaft hunn d'Staatsvisitte sech net méi op d'Nopeschlänner beschränkt, mee si goufen op déi aner Säit vum Atlantik ausgedeent. An hir Herrschaft ass och den Ufank vun der europäescher Integratioun gefall.

Visite d'Etat aux Etats-Unis - Accueil par J. F. Kennedy
© Kollektioun Cour grand-ducale

Lëtzebuerger Staatsvisitt an den USA 1963: D'Grande-Duchesse an den Ierfgroussherzog gi vum amerikanesche President John F. Kennedy empfaangen

Ofdankung an Openthalt um Schlass Fëschbech

12 novembre1964, abdication de S.A.R. Grande-Duchesse Charlotte
© Kollektioun Cour grand-ducale / Tony Krier / Photothèque de la Ville de Luxembourg

12. November 1964: D'Grande-Duchesse Charlotte dankt zu Gonschte vun hirem Jong, dem Ierfgroussherzog Jean, of

Den 12. November 1964, no 45 Joer um Troun, dankt si zu Gonschte vun hirem eelste Jong Jean of an zitt sech op d'Schlass Fëschbech zréck.

75e anniversaire du Prince Félix
© Kollektioun Cour grand-ducale / Théo Mey / Photothèque de la Ville de Luxembourg

28 September 1968: 75. Gebuertsdag vum Prënz Félix am Schlass zu Bierg

Als Groussmamm vu 27 Enkelkanner hat si en oppene Geescht an d'Fäegkeet, wéi e Magnéit ze wierken an d'ganz Famill ronderëm sech ze versammelen.

Photo de Famille, Noël 1984
© Kollektioun Cour grand-ducale

Chrëschtdag 1984: Familljefoto am Schlass zu Fëschbech

Si huet Gedichter op Englesch, Franséisch an Däitsch geschriwwen. Si hat och eng richteg Begabung fir Molerei, Zeechnen a Musek. Si hat eng Leidenschaft fir hire Gaart an d'Blummen, an de Kontakt mat der Natur war fir si immens wichteg. Si huet hire grousse Sënn fir d'Ëmwelt un hir Famill viruginn, deen och beim Grand-Duc Henri a beim Prënz Guillaume ze gesinn ass.

Si ass den 9. Juli 1985 am Alter vun 89 Joer gestuerwen, fofzéng Joer nom Prënz Félix.

Funérailles de S.A.R. la Grande-Duchesse Charlotte ​​​​​​
© Kollektioun Cour grand-ducale

13. Juli 1985: Begriefnis vun der Grande-Duchesse Charlotte ​​​​​​an der Kathedral Notre-Dame

Zu hirem Gedenke gouf op der Clairefontaines-Plaz en Denkmal opgeriicht, wat d'Léift vun de Lëtzebuerger zu hir weist. Déi 2,75 Meter héich Bronzestatu vum franséische Sculpteur Jean Cardot gouf den 29. Abrëll 1990 ageweit.

Centenaire de l'accession au trône de la Grande-Duchesse Charlotte
© Cour grand-ducale / Sophie Margue

Gedenkfeier an der Lëtzebuerger Philharmonie bei Geleeënheet vum honnertste Joresdag vun der Trounbesteigung vun der Grande-Duchesse Charlotte

Fir den 100. Joresdag ze feieren, wou si op den Troun koum, a fir seng Groussmamm ze éieren, huet de Grand-Duc Henri 2019 d'Bevëlkerung op d'Virféierung vum Film "Léif Lëtzebuerger" an d'Philharmonie agelueden. De Film, deen 2014 erauskoum, erzielt vum groussen Asaz vun der Grande-Duchesse Charlotte wärend dem Zweete Weltkrich an hirem Kampf fir d'Lëtzebuerger Vollek an d'Onofhängegkeet vum Land.

Fotoe vun der Grande-Duchesse Charlotte

D'Prinzessin Charlotte an hir Schwësteren am Schlass zu Bierg © Kollektioun Maison grand-ducale de Luxembourg

D'Prinzessin Charlotte mat hire Schwësteren am Schlass zu Bierg

D'Grande-Duchesse Charlotte an de Prënz Jean © Kollektioun Maison grand-ducale de Luxembourg

D'Grande-Duchesse Charlotte an de Prënz Jean

D'Grande-Duchesse Charlotte an de Winston Churchill © Kollektioun Maison grand-ducale de Luxembourg

D'Grande-Duchesse Charlotte an de Winston Churchill um Balkon vum Palais an der Stad

D'Grande-Duchesse Charlotte © Atelier Adèle / E.Förster

Portrait vun der Grande-Duchesse Charlotte

D'Grande-Duchesse Charlotte um Balcon vum Palais © Kollektioun Maison grand-ducale de Luxembourg

D'Grande-Duchesse Charlotte um Balcon vum Palais

Staatsvisitt an den USA 1963: D'Grande-Duchesse Charlotte an den US-amerikanesche President John F. Kennedy © AFP

Staatsvisitt an den USA 1963: D'Grande-Duchesse Charlotte an den US-amerikanesche President John F. Kennedy

D'Grande-Duchesse Charlotte © Kollektioun Maison grand-ducale de Luxembourg

D'Grande-Duchesse Charlotte

12 November 1964, Ofdankung vun der Grande-Duchesse Charlotte © Kollektioun Maison grand-ducale de Luxembourg

12. November 1964: D'Grande-Duchesse Charlotte dankt zu Gonschte vun hirem Jong, dem Ierfgroussherzog Jean, of

D'Grande-Duchesse Charlotte mat hire véier Enkelkanner © Kollektioun Maison grand-ducale de Luxembourg

D'Grande-Duchesse Charlotte mat hire véier Enkelkanner

Déi groussherzoglech Famill © Kollektioun Maison grand-ducale de Luxembourg

1973: Déi groussherzoglech Famill

D'Grande-Duchesse Charlotte an de Prënz Félix © Kollektioun Maison grand-ducale de Luxembourg

D'Grande-Duchesse Charlotte an de Prënz Félix

D'Grande-Duchesse Charlotte an de Grand-Duc Jean © Kollektioun Maison grand-ducale de Luxembourg

D'Grande-Duchesse Charlotte an de Grand-Duc Jean

 

Fir méi gewuer ze ginn:

Fir méi iwwer de Prënz Félix gewuer ze ginn