D’Roll vum Grand-Duc

Lëtzebuerg ass eng parlamentaresch Demokratie an der Staatsform vun enger konstitutioneller Monarchie (Art. 2), an de Grand-Duc ass de Staatschef (Art. 44). Hie representéiert de Staat ënner dem offiziellen Titel “Grand-Duc vu Lëtzebuerg”. De Grand-Duc huet nëmmen déi Attributiounen, déi him ausdrécklech duerch d’Verfassung an d’Gesetzer iwwerdroe ginn.

(All Artikelen, déi op dëser Säit referenzéiert ginn, bezéien sech op d‘Verfassung vum Grand-Duché vu Lëtzebuerg, wéi se den 01/07/2023 a Kraaft getrueden ass.)

Den Titel “Grand-Duc”, esou wéi en an der Verfassung steet, ass neutral. E kann sech also och op eng Fra bezéien, déi normalerweis als “Grande-Duchesse” bezeechent gëtt, wéi et beim Marie-Adelaïde a Charlotte de Fall war.

Amtsuntrëtt

De Grand-Duc gëtt Staatschef nodeems hien an der Chamber den Eed ofgeluecht huet (Art. 57):

Ech schwieren, d’Verfassung an d’Gesetzer ze respektéieren a meng konstitutionell Attributiounen trei ze erfëllen.

Dësen Eed huet sech mat der Zäit entwéckelt. En ass verkierzt, säkulariséiert (d’reliéis Formulatioun “Sou hëllef mir Gott!” gouf gestrach) a méi demokratesch ginn.

De Grand-Duc als Symbol vun der Natioun

De Grand-Duc spillt eng wichteg Roll am Fonctionnement vum lëtzebuergesche Staat. A senger offizieller Funktioun representéiert hien de Staat souwuel zu Lëtzebuerg wéi och am Ausland.

Seng Roll bezitt sech op de Staat, net direkt op d’Gesellschaft oder d’Vollek. D’ Participatioun vum Grand-Duc u wichtege juristeschen Akten, wéi d’Promulgatioun vu Gesetzer oder seng Präsenz bei offiziellen Zeremonien, ënnersträicht datt dës Handlungen am Numm vum Staat ausgefouert ginn.

Wärend d’Souveränitéit bei der Natioun läit, vun där d’Staatsgewalten ausginn, verkierpert de Grand-Duc d’Onofhängegkeet an d’Eenheet vun der Natioun an domat d’Kontinuitéit vum lëtzebuergesche Staat. Dës integréierend Funktioun kënnt doduerch zum Ausdrock, datt de Grand-Duc an allen dräi Staatsgewalte representéiert ass:

hie promulgéiert d’Gesetzer (Legislativgewalt),
hien hëlt un hirer Ëmsetzung deel (Exekutivgewalt) an
Urteeler a Geriichtsentscheedunge ginn a sengem Numm ausgefouert (Justizgewalt).

Fir dës Roll ze erfëllen, muss de Grand-Duc politesch neutral bleiwen. Hien hëlt keng Positioun an ëffentlechen Debatten an engagéiert sech net a politesche Kontroversen.

Fir datt d’Neutralitéit erhale bleift, muss all Aktioun vum Grand-Duc als Staatschef vun engem Regierungsmember contresignéiert ginn (Art. 44), deen d’Verantwortung dofir iwwerhëlt. Dës ministeriell Responsabilitéit ass e fundamentaalt Prinzip an enger parlamentarescher Demokratie, wou all Handlung vun enger ëffentlecher Autoritéit muss diskutéiert, kontrolléiert an engem Verantwortlechen zougeschriwwe kënne ginn.

Meeschtens ass de “Contreseing” explizit a schrëftlech dokumentéiert, mee se kann och “tacite” geschéien, zum Beispill wann e Minister de Grand-Duc bei engem offiziellen Event begleet.

© Maison du Grand-Duc / PANCAKE! Photographie

D’ministeriell Responsabilitéit steet der politescher Irresponsablitéit vum Amt vum Grand-Duc an der Onverletzlechkeet vu senger Persoun géigeniwwer (Art. 44). Dës Immunitéit garantéiert och seng institutionell Onofhängegkeet. Si bedeit, datt de Staatschef weder strofrechtlech verfollegt ka ginn, nach politesch Rechenschaft schëlleg ass, wat et him erlaabt, seng Funktiounen iwwer parteipolitesch Konflikter ewech an am Sënn vun der Kontinuitéit vum Staat auszeféieren.

En anere Pilier vu senger Onofhängegkeet ass d’järlech Dotatioun, déi dem Grand-Duc ausbezuelt gëtt (Art. 54), déi et dem Staatschef erméiglecht, seng Funktiounen ënner adäquate Konditiounen auszeféieren. D’Héicht an d’Modalitéite vun dëser Dotatioun ginn duerch e Gesetz, dat vun der Chamber gestëmmt gëtt, festgeluecht.

Déi administrativ a logistesch Ënnerstëtzung, déi fir d’Ausübe vun der Funktioun vum Staatschef néideg ass, gëtt, am ëffentlechen Interessi, vun der Maison du Grand-Duc assuréiert (Art. 54). Dës Institutioun gouf duerch en Arrêté grand-ducal vum 9. Oktober 2020 geschaf.

D’ Prerogativen an d’ Aufgabe vum Grand-Duc als Staatschef

An enger konstitutioneller Monarchie wéi Lëtzebuerg ass de Monarch de Staatschef, an dësem Fall de Grand-Duc. D’Artikele 44 bis 55 vun der Verfassung definéieren seng Missiounen a seng Attributiounen:

De Grand-Duc promulgéiert d’Gesetzer (Art. 49) bannent dräi Méint nodeems se vun der Chamber ugeholl goufen. Domat attestéiert hien den Ofschloss vum Gesetzgebungsverfaren a gëtt d’Verëffentlechung am Memorial an Opdrag. Den offiziellen Datum vun engem Gesetz ass dee vun der Promulgatioun, net dee vun der Ofstëmmung. D’Promulgatioun däerf weder mat der Verëffentlechung verwiesselt ginn, déi d’Gesetz der Ëffentlechkeet bekannt mécht a juristesch verbindlech mécht, nach mat sengem a Kraaft trieden (ausser et ass anescht uginn, trëtt e Gesetz véier Deeg no der Verëffentlechung a Kraaft). Virun der Ännerung vum Artikel 34 vun der Verfassung am Joer 2009 hat de Grand-Duc d’Sanktiounsflicht: Hien huet dem ugehhollene Gesetz missen zoustëmmen. An enger parlamentarescher Demokratie läit d’Gesetzgebung exklusiv bei der Chamber, d’Sanktiounsflicht gouf dofir ofgeschaaft.
De Grand-Duc hëlt Reglementer an Arrêtéen un, déi néideg sinn, fir d’Gesetzer ëmzesetzen (Art. 45). Hie mécht dat zesumme mat der Regierung. D’Verfassung vun 2023 huet eng nei Bestëmmung agefouert: De Grand-Duc kann elo zesumme mat der Regierung och Reglementer huelen, fir EU-Recht ëmzesetzen, wat den Transfert vu bestëmmte Kompetenze vun der Chamber un d’EU-Institutioune reflektéiert.
De Grand-Duc schléisst international Traitéen of a kann se och kënnegen (Art. 46). D’Ratifikatioun duerch de Grand-Duc bënnt de Staat um internationale Plang, huet awer keng direkt Wierkung am nationale Recht. Fir datt e Vertrag zu Lëtzebuerg ugewant ka ginn, muss d’ Chamber zoustëmmen.
De Grand-Duc ka virgezunn Neiwale fixéieren (Art. 73), awer nëmmen, wann d’Majoritéit vun den Deputéierten der Regierung e Vertrauensvote refuséiert oder e Mësstrauensvote géint d’Regierung unhëlt. Am Fall vun engem Récktrëtt vun der Regierung ass d’Zoustëmmung vun der Chamber (absolut Majoritéit) néideg, fir virgezunn Walen ze fixéieren. Neiwale musse bannent dräi Méint ofgehale ginn.
De Grand-Duc kann a Krisefäll aussergewéinlech Moossnamen huelen (Art. 48), am Fall vun enger internationaler Kris, vun enger reeller Menace fir d’ vital Interessie vun der Populatioun oder vun enger imminenter Gefor wéinst schwéiere Beanträchtegunge vun der ëffentlecher Sécherheet. Wann d’Chamber net matzäit ka legiferéieren, kann de Grand-Duc, zesumme mat der Regierung, Moossname fir all Beräich ergräifen. Dës aussergewéinlech Pouvoiren si souwuel an der Dauer wéi och an der Wierkung limitéiert.
De Grand-Duc ernennt de Premierminister an déi aner Membere vun der Regierung (Art. 88) a beendegt och hir Funktiounen. Dat geschitt a Koordinatioun mat der Regierung.
De Grand-Duc ernennt fir ëffentlech Aarbechtsplazen (Art. 50) a Konformitéit mam Gesetz, ausser, d’Gesetz gesäit dat anescht vir. An der Praxis ernennt hien nëmmen déi héchst Beamten; déi aner Ernennunge ginn duerch déi zoustänneg Ministere gemaach. Fir d’Onofhängegkeet vun der Justiz ze garantéieren, ernennt de Grand-Duc d’Membere vum Nationale Justizrot, awer nëmmen aus Kandidaten, déi duerch e Walverfaren ausgewielt goufen, et ass also kee fräie Choix.

© Maison du Grand-Duc / Christian Aschman

De Grand-Duc dréit den Titel vum Kommandant vun der Arméi (Art. 53), d’Kommandomuecht geet vun der Regierung aus. Hie verdeelt zivil a militäresch Uerden, ëmmer mam “Contreseing” vun engem Regierungsmember.

Urteeler a Geriichtsentscheedunge ginn am Numm vum Grand-Duc vollstreckt (Art. 97), mee d’Justiz selwer bleift d’Responsabilitéit vun de Geriichter. De Grand-Duc gräift net an d’ Onofhängegkeet vun der Justiz an. D’Justizgewalt gëtt vun de Geriichtshäff an de Geriichter exercéiertD’Justiz gëtt vun de Geriichter ausgeüübt. De Grand-Duc huet d’Recht, d’Strofen opzehiewen oder erofzesetzen (Art. 51), déi vun de Geriichter gesprach goufen. Dëst Recht gëllt nëmme fir Strofen, déi zu Lëtzebuerg ausgeschwat goufen. Net ëmfaasst sinn disziplinar-, administrativ- an zivilrechtlech Sanktiounen. D’Ophiewen oder Erofsetze vu Strofen Gewäerde vun der Gnod erfollegt op Avis vun enger spezieller Kommissioun a muss vun engem Regierungsmember contresignéiert sinn. De Grand-Duc handelt net arbiträrwillkürlech, mee am Kader vunan engem gesetzlechen a kontrolléierte VerfarenKader.